Wojna o sukcesję austriacką – 1740-1748
Na początku XVIII wieku Austria znajdowała się w trudnej sytuacji, ponieważ była państwem złożonym z wielu mniejszych, bardzo różniących się pomiędzy sobą, a jedynym czynnikiem, który je łączył była osoba króla. W Austrii, Czechach, na Węgrzech, w południowych Niderlandach i północnych Włoszech panowali Habsburgowie, kraje te połączone osobą władycy (unia personalna).
Niosło to zagrożenie, że w przypadku braku następcy tronu, całe cesarstwo może się rozpaść.
Z tym problemem musiał zmierzyć się Karol VI, który od dłuższego czasu nie mógł doczekać się męskiego potomka. Chcąc zabezpieczyć państwo, w 1713 roku wydał sankcję pragmatyczną o dziedzicznym następstwie tronu. Zawierała ona zapis, zgodnie z którym – państwem mogła rządzić kobieta pochodząca z rodu Habsburgów, gdyby zabrakło męskiego potomka.
W 1740 roku Karol VI zmarł, a władzę przejęła jego córka Maria Teresa. Po śmierci Karola VI w 1740 roku nie uznano przejęcia tronu przez Marię Teresę. Stało się to powodem wojny o przejęcie władzy w Austrii, która rozgrywała się w latach 1740 - 1748. Sąsiednie państwa postanowiły skorzystać z sytuacji i wysunąć swoich pretendentów do cesarskiej korony, kwestionując prawa do tronu Marii Teresy.
Było to spowodowane tym, że po śmierci Karola VI ościenne państwa nie uznały jej praw do tronu cesarskiego, chociaż ich monarchowie przyrzekli wcześniej Karolowi VI, że akceptują postanowienia sankcji pragmatycznej. Jednak po jego śmierci złamali obietnicę i zgłaszając pretensje do tronu cesarskiego, próbowały zbrojnie zagarnąć część ziem rządzonych przez Habsburgów. Było to tym łatwiejsze, że chociaż austriacka armia była dość liczna, to jednak przestarzała i źle zorganizowana.
Sytuację wykorzystały Prusy, które zdobyły bogaty Śląsk i mimo austriackich prób odzyskania go, nie oddały zagarniętych ziem. Bitwa pod Chotusicami – było to starcie zbrojne, które miało miejsce
17 maja 1742r. podczas wojny śląskiej w ramach szerszych działań wojny o sukcesję austriacką.
Po bitwie pod Mollwitz (Małujowice) Prusacy w sile 35 szwadronów i 25 batalionów podciągnęli pod Chotusice, gdzie nastąpiło spotkanie z wojskami austriackimi. Prusakami dowodził książę Leopold von Anhalt-Dessau, a Austriakami książę Karol Lotaryński.
Generał pruski Buddenbrock (prawe skrzydło pruskie) otrzymał rozkaz uderzenia na lewe skrzydło Austriaków. W wyniku ataku kawalerii siły austriackie w tym miejscu zostały rozbite. Jednak kontratak austriackich regimentów kirasjerów i dragonów zmusił Prusaków do odwrotu.
Tymczasem oddziały Waldowa na lewym skrzydle pruskim zaatakowały Austriaków próbując przebić się przez ich linie. W pobliżu Chotusic w kleszcze austriackie dostał się książę Leopold wraz ze swymi 12 batalionami piechoty. Prusacy dzielnie odpierali ataki Austriaków, lecz wkrótce zostali całkowicie unicestwieni ogniem artylerii przeciwnika.
W końcu do ataku ruszyło prawe skrzydło pruskie w sile 23 batalionów, które zmusiło Austriaków do panicznej ucieczki. Bitwa trwała kilka godzin i zakończyła się zwycięstwem Prusaków, którzy nie podjęli pościgu za uciekającymi Austriakami.
Austriacy: 28 000 ludzi (16 500 piechoty, 11 500 kawalerii, 40 dział),
Prusacy: 28 000 ludzi (18 400 piechoty, 9 600 kawalerii, 82 działa)
Straty
Austriacy: 6 332 ludzi w tym ponad 1 000 zabitych
Prusacy: 4 778 ludzi w tym ponad 2 000 zabitych
W bitwie tej, po stronie wojsk austriackich walczyło trzech żołnierzy – nieznajomy z imienia
– H. Piton – ur. 1710,
– Pierro Piton – urodzony w 1721 roku, oraz
– Francois Piton ur. w 1722r.
Nie jest wiadomym jaka była korelacja pomiędzy nimi, czy byli rodziną, czy byli spokrewnieni ze sobą?
W 1741 r. Fryderyk II pruski zawarł sojusz z Ludwikiem XV. Rozpoczęła się pierwsza wojna śląska, zakończona podpisaniem pokoju we Wrocławiu, Prusy uzyskały hrabstwo kłodzkie, Dolny i Górny Śląsk, Austria zatrzymała hrabstwo cieszyńskie, opawskie, część karniowskiego.
W 1742 r. przy wsparciu Francji Karol Albrecht Witelsbach zostaje cesarzem, Maria Teresa zajmuje dziedziczne posiadłości cesarza w Bawarii.
W 1742 roku Prusy zadowolone z nabytku wycofały się z wojny o sukcesję austriacką (1740-1748). Sytuacja Marii Teresy zaczęła się poprawiać, zwłaszcza że pomogła jej Anglia, ale Fryderyk II znów rozpoczął pertraktacje z Francją, które doprowadziły do wybuchu II wojny śląskiej. W 1745 r., w Boże Narodzenie, podpisano pokój, król pruski uznał męża Marii Teresy, Franciszka I Stefana za cesarza ale zatrzymał Śląsk. Jeszcze raz spróbowała odbić Śląsk (lata 1744-1745), ale poniosła porażkę i po raz drugi musiała uznać tę ziemię za pruską.
Bitwa pod Dobromierzem (niem. Schlacht bei Hohenfriedeberg – tak jest zwana w literaturze światowej) – starcie zbrojne, które miało miejsce 4 czerwca 1745 roku podczas drugiej wojny śląskiej w ramach szerszych zmagań wojny o sukcesję austriacką między wojskami pruskimi dowodzonymi osobiście przez króla Prus Fryderyka II a wojskami koalicji austriacko-saskiej pod dowództwem księcia Karola Lotaryńskiego, wspieranego przez wodza saskiego księcia Jana Adolfa von Sachsen-Weissenfels.
Armia austriacko-saska wysłana z Czech w końcu maja do odbicia Śląska liczyła 65 000 żołnierzy, w 2/3 austriackich, w 1/3 saskich. Dnia 3 czerwca dotarła w rejon Strzegomia i Dobromierza. Wodzowie koalicji sądzili, zmyleni błędnymi meldunkami, że stojący pod Świdnicą król pruski ma słabe siły i myśli o odwrocie. Ten jednak postanowił przejąć inicjatywę i wybrać dogodny dla siebie teren bitwy, przerzucił więc pod osłoną nocy 60 000 żołnierzy pod Strzegom.
O świcie Fryderyk II zaatakował, zupełnie zaskakując przeciwników. Prusacy uderzyli najpierw na straż przednią oddziałów saskich a następnie na zasadnicze siły. Zostały one odrzucone, mimo zaciętego oporu Sasów, szczególnie jazdy i grenadierów, liczących na szybkie nadejście austriackich posiłków. Dopiero rankiem Prusacy zmusili ich do odwrotu.
W tym czasie siły austriackie księcia Lotaryńskiego, które obozowały koło Hohenfriedeberga, zebrały się niemrawo i pomaszerowały powoli w kierunku pola walki.Gdy wojska austriackie nadeszły rozpoczęła się druga faza bitwy.
Linie piechoty pruskiej i austriackiej zaczęły prowadzić morderczą wymianę ognia, ale bez rozstrzygnięcia. Dopiero gdy silna i przepojona ofensywnym duchem jazda pruska zmusiła do odwrotu austriacką, prowadzoną osobiście do boju przez księcia Lotaryńskiego, przeważyło to szalę zwycięstwa na stronę Prusaków i austriacki dowódca nakazał odwrót.
Bitwa była więc już rozstrzygnięta i dobiegała końca, ale właśnie wtedy miał miejsce jej najgłośniejszy epizod. W chwili gdy piechota austriacka zbierała się do odwrotu kula armatnia zabiła jej dowódcę Thungena, a równocześnie ranny został jeden z czołowych generałów austriackich Leopold von Daun.
Wstrząśnięci tymi wypadkami żołnierze jednego z regimentów rzucili się do ucieczki i w szyku powstała luka. Natychmiast wykorzystał ją, uważany za najlepszy oddział w armii pruskiej, regiment dragonów Bayreuth, którego dowódcą był Otto Magnus von Schwerin. We wspaniałej szarży, najsłynniejszej w dziejach kawalerii pruskiej, regiment Bayreuth rozbił 20 batalionów i zdobył 67 chorągwi.
Szarża ta nie rozstrzygnęła bitwy, co stało się już wcześniej, ale bardzo zwiększyła rozmiary pruskiego zwycięstwa. W bitwie Austriacy stracili 10 300 żołnierzy, Sasi – 2 900, a Prusacy – 4 800. W ręce pruskie wpadło 76 chorągwi i sztandarów oraz 66 dział i wielu jeńców.
Bitwa ta jednak, wbrew oczekiwaniom Fryderyka II, nie przyniosła zmiany nieprzejednanego stanowiska władczyni Austrii Marii Teresy wobec kwestii przynależności Śląska i nie zakończyła toczącej się wojny.
Zawarto pokój, w Akwizgranie, w 1748 roku. Utrata Śląska była dotkliwa, ale Austria zachowała jedność i pozostałe przy niej ziemie, a przecież musiała odeprzeć atak nie tylko Prus ale także Francji, Hiszpanii, Saksonii i Bawarii. Maria Teresa potrafiła szybko wyciągnąć wnioski ze słabości swojego państwa podczas wojny i rozpoczęła reformy, dzięki którym Austria stała się wkrótce potęgą europejską.
Rozpoczęta kilkakrotnie wojna, która wstrząsała monarchią Habsburgów odsłoniła nie do końca widoczne do tej pory problemy państwa.
Proces reform – monarchii habsburskiej zapoczątkowany został przez córkę Karola VI Marię Teresę, przede wszystkim ujednolicono administrację i sądownictwo w państwie, ograniczając odrębność ustrojową poszczególnych krajów. Na całą ludność nałożono podatki. Ograniczono pańszczyznę i zakazano szlachcie rugowania chłopów z ziemi.
Kontynuatorem reform był Józef II, następca Marii Teresy. W okresie jego rządów usprawniono działanie administracji, poprawiono wydajność pracy urzędników. Otrzymali oni specjalne dodatki za wysługę lat i renty, co zapewniało im stabilność finansową. Powoli likwidowano odrębność ustrojową poszczególnych krajów monarchii. Kraj został podzielony na gubernie, zniesiono poddaństwo osobiste chłopów.
Władca dużą wagę przywiązywał do szkolnictwa, w tym celu utworzył szkoły świeckie ludowe. Zreformował również armię, wprowadzając pobór rekruta na wzór pruski.
Córce Karola VI i jego wnukowi udało się utrzymać swoje rządy i prawie wszystkie ziemie. Szukając źródła dochodów, przeprowadzono reformę podatkową. Nałożono stałe podatki na duchowieństwo austriackie i czeskie. Unowocześniono i uproszczono administrację, centralizując ją i czyniąc o wiele skuteczniejszą.
Zreformowano także prawo i sądownictwo, m.in. znosząc kary cielesne i tortury.
Dużą wagę przywiązywano do rozwoju i unowocześnienia systemu edukacji, który miał zapewnić państwu nowe, dobrze wykształcone kadry urzędnicze.